[Ι. Θ. Μάζης, καθηγητής Γεωπολιτικής Θεωρίας, Πρόεδρος του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών, Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών]
Α. Η εικόνα της γεωστρατηγικής ασαφείας και αποσταθεροποιήσεως στην Ν/Α Μεσόγειο
Το Μεσανατολικό γεωπολιτικό σύστημα, αναδιαρθρούται με ταχυτάτους ρυθμούς και οι εσωτερικοί πυλώνες ισχύος των εκάστοτε υποσυστημάτων του διαμορφώνουν ένα πολύπλοκο δίκτυο ανακατανομής ισχύος επηρεαζόμενο με πρωτοφανείς τρόπους από τους Πόλους Ισχύος του Υπερσυστήματος, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσσία, η Κίνα, και συγκεκριμένα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Στο πλαίσιο αυτό άκρως ενδιαφέρουσα, είναι η πλήρης αποτυχία της Δημοκρατικής administration της Ουάσιγκτων, να δημιουργήσει μια «ισλαμοδημοκρατική» Τουρκία η οποία, με εργαλείο προβολής ισχύος την Οργάνωση των Αδελφών Μουσουλμάνων της Αιγύπτου, θα λειτουργούσε ως ισλαμικού τύπου «δημοκρατικό» πρότυπο διακυβερνήσεως για όλες τις ισλαμικού πολιτισμικού υποβάθρου χώρες της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, αποτελούσα και γεωστρατηγικό ανάχωμα στις Μεσογειακές βλέψεις της Ρωσσίας.
Είναι ακόμη, άξια καταγραφής, η δια δυτικών χειρών -της Δημοκρατικής αμερικανικής Administration και άλλων- ανατροπή, των μέχρι πρότινος ισχυρών συμμάχων της Δύσεως και δη της Ουάσιγκτων, όπως του Προέδρου Μπουμπάρακ στην Αίγυπτο, του Μπεν Άλη στην Τυνησία αλλά και του οψίμως δυτικοποιηθέντος συνταγματάρχου Καντάφι εις την Λιβύη.
Ενέργειες, οι οποίες οδήγησαν σε πλήρη αποτυχία το στρατήγημα των αμερικανών “Democrats”, της ούτω κληθείσης «Αραβικής Ανοίξεως» η οποία -όπως είχα εγκαίρως, όσο και ενοχλητικώς για διάφορα δυτικά ώτα- προβλέψει[1], κατέληξε σε «ισλαμιστικό χειμώνα» με διεθνή διασπορά εκρήξεων και εστιών σαλαφιστικού-τακφιριστικού ριζοσπαστισμού.
Αιτία είναι αυτή η αλλαγή γεωστρατηγικών επιλογών των ΗΠΑ ως προς την στάση τους αναφορικώς με το Ιράν, το Κουρδικό εθνο-απελευθερωτικό κίνημα στη Μέση Ανατολή, τις ισραηλινές -δικαιολογημένες ιστορικώς- φοβίες και το ισλαμιστικό κίνημα είτε αυτό έχει τη μορφή του σαλαφιστικού προτύπου είτε αυτού των Αδελφών Μουσουλμάνων.
Ο ανωτέρω γεωστρατηγικός σχεδιασμός του «Δημοκρατικού» απερχομένου Προέδρου κου Ομπάμα, είχε ως στόχο την διάσπαση του σιιτικού άξονος Τεχεράνης-Δαμασκού-Λιβάνου και την επιλογή των ενεργειακών οδών οι οποίες θα απέκλειαν την επιρροή της Τεχεράνης (συμμάχου της Μόσχας) στην αγορά της Ε.Ε. Το κέντρο βάρους αυτού του ενοχλητικού άξονος ήταν η Συρία. Εκείνος ο κρίκος λοιπόν έπρεπε να διαρραγεί.
Σε παρόμοιες περιπτώσεις, η εξαμβλωματική και εργαλειακή χρήσις των δήθεν «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», η επίσης εργαλειακή χρήσις των κυβερνητικώς χειραγωγουμένων ΜΚΟ ([GO]-NGO’S[2]) και ο «στρατιωτικός ανθρωπισμός» (military humanism) δια των «ειρηνευτικών επιχειρήσεων», είναι τα καταλληλότερα εργαλεία. Και αυτά χρησιμοποιήθησαν. Μαζί με αυτά, όμως, πρόσφορο εργαλείο ήτο και το σουνιτικό σαλαφιστικό ισλαμιστικό Κίνημα, ριζικά αντίθετο του σιιτικού δόγματος της Τεχεράνης, της λιβανικής Χεζμπολλά και της Αλλαουιτικής Δαμασκού. Η εργαλειακή του χρήσις συνεπώς ήτο απαραίτητη. Και έγινε με τα σημερινά αποτελέσματα.
Το «άνθος του Κακού» αυτού του «ισλαμιστικού χειμώνος», είχε τις ρίζες του στο ίδιο προταγματικό, γεωστρατηγικώς, έδαφος: αναχαίτηση της προβολής ισχύος της Ρωσσίας και της Κίνας στην Μεσόγειο κατά την παρούσα φάση, οπότε και το ενδιαφέρον της Δύσεως προσανατολίζεται προς τις μεγάλες διεθνείς υπεραξίες των αγορών και των γεωστρατηγικής σημασίας θαλασσίων εμπορευματικών οδών του Ειρηνικού, αφήνοντας πίσω του μεγάλα κενά αμυντικής και πολιτικής δυτικής επιρροής και προβολής ισχύος.
Β. Η γεωστρατηγική αυτονόμησις της Τουρκίας και οι δυνατές συνέπειές της
Οι ανωτέρω στρατηγικές αστοχίες της Δύσεως, τροφοδότησαν την «αυτονόμηση» της Τουρκίας ως προς το ΝΑΤΟ όπως και της Σαουδικής Αραβίας από την παραδοσιακή παρακολουθηματική της (bandwagoning) στάση ως προς τις πρόσφατες γεωστρατηγικές επιλογές του Προέδρου Ομπάμα.
Οι λόγοι είναι διαυγείς: αφενός μεν ο υπαρξιακός φόβος της Αγκύρας για το ζήτημα της Κουρδικής αποσχίσεως και αφετέρου του Ριάντ για την επαπειλούμενη ανατροπή των ισορροπιών στον Περσικό Κόλπο προς όφελος της Τεχεράνης.
- i) Η πολιτική του Προέδρου Πούτιν, εις την εν λόγω φάση επέλεξε έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα, όσο και επικίνδυνο, διπλωματικό χειρισμό:
α) είναι σαφές ότι Μόσχα και Ουάσιγκτων δεν επεδοκίμαζαν την συμπεριφορά της Τουρκίας εις την Συρία, κατά το τρέχον έτος 2016. Είναι σαφές ότι θα υπήρξε ένα σιωπηρό gentlemens agreement μεταξύ των για την απομάκρυνση από την εξουσία του κου Ερντογάν
β) με δεδομένη συνεπώς, την διάθεση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ να μην αναστείλουν τα σχέδια περί «Αντιπυραυλικής Ασπίδος» τα οποία σαφώς εστόχευαν την Ρωσσία, η Μόσχα ευλόγως αμύνθηκε με κινήσεις υβριδικού πολέμου εναντίον ενός ρωσσοφοβικού και νεο-ψυχροπολεμικού ΝΑΤΟ της Αdministration των Δημοκρατικών.
γ) μια διαταραχή ισορροπιών στην ζώνη Ασφαλείας της Ν/Α Πτέρυγος του ΝΑΤΟ είναι το βέλτιστο προσδοκώμενο για την Μόσχα. Η Μόσχα θα επέλυε για ικανό χρονικό διάστημα, ζητήματα απειλών στο μαλακό της υπογάστριο, αυτό των μουσουλμανικών Δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας, το οποίον και ονομάζει «εγγύς εξωτερικόν». Αναφερόμεθα σε μία πιθανή διάρρηξη του Rimland (κατά Spykman) εις την άκρως ευαίσθητη περιοχή της Ν/Α Πτέρυγός του, δηλαδή στο υποσύστημα Ελλάδος-Τουρκίας.
- ii) Η Μόσχα, είχε διαμεσολαβήσει για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης μεταξύ αυτής και της Ουάσιγκτων, ακριβώς για να ανατρέψει την διπλωματική φιλολογία περί της αναγκαιότητος της ΝΑΤΟϊκής αντιπυραυλικής ασπίδος η οποία υποτίθεται ότι είχε ως στόχο την άμυνα έναντι ενός πυρηνικο-ποιημένου Ιράν. Η προσπάθειά του αυτή απέδειξε ότι τελικώς η «Ασπίδα» είχε ως αντικειμενικό στόχο την Μόσχα και όχι την Τεχεράνη!
iii) Συνεπώς, η Μόσχα όφειλε να ακυρώσει, ακόμη και έναντι υψηλού τιμήματος, την ΝΑΤΟϊκή δυνατότητα επεκτάσεως της «αντιπυραυλικής ασπίδος» στις τουρκικές ακτές του Ευξείνου Πόντου. Θα έπρεπε συνεπώς, να ανατρέψει την γεωστρατηγική βεβαιότητα της Ουάσιγκτων στην περιοχή, ωθώντας σε αναθεωρητική συμπεριφορά ως προς την Βορειο-ατλαντική Συμμαχία τον έναν εκ των δύο πυλώνων της: την ισλαμιστική νεο-οθωμανική Τουρκία.
- iv) Η Μόσχα εγνώριζε, όπως η Ουάσιγκτων αλλά και η ισλαμιστική Άγκυρα, τον υπαρξιακό φόβο της τελευταίας για την δημιουργία «Μεγάλου Κουρδιστάν» στις Νοτιοανατολικές και Νότιες επαρχίες της σε σύνδεση με τα εδάφη της Βορείου Συρίας και του Βορείου Ιράκ, το οποίο προωθείται και από πλευράς ΗΠΑ (PYD/YPG) αλλά και από πλευράς Ισραήλ.
- v) Η σχέσις Αγκύρας-Ουάσιγκτων ήτο άκρως τεταμένη για τον λόγο αυτόν, όπως και για την συμπεριφορά της Τουρκίας η οποία συμμαχούσε υπογείως με το Daesh και την Jubhat al Nushra και λοιπές τζιχαντιστικές οργανώσεις στην Συρία, οι οποίες εστρέφοντο και εναντίον των κουρδικών πολιτοφυλακών και ανταρτών εξυπηρετώντας, εκ του αποτελέσματος, τους στόχους ασφαλείας της Άγκυρας αλλά όχι πλέον την αμερικανική πολιτική στην Συρία.
- vi) Η Άγκυρα συνεπώς, προσπαθώντας να ανατρέψει την υποστήριξη των ΗΠΑ στο κουρδικό κίνημα και το συναφές αντάρτικο στην Βόρεια Συρία, εξεβίαζε τις ΗΠΑ αρνουμένη να δεχθεί την επέκταση της ΝΑΤΟϊκής αντιπυραυλικής ασπίδος στα εδάφη της αλλά και διότι κάτι ανάλογο θα αποτελούσε τελικό casus belli για την Μόσχα, με την οποία μετά την κατάρριψη του SUKHOI-SU-24M (βλ. φωτο-1) στις 24 Νοεμβρίου 2015, οι σχέσεις είχαν ενταθεί κρισίμως. Συνεπώς η στάσις της ματαίωνε τους αμερικανονατοϊκούς σχεδιασμούς, μέχρι η Ουάσιγκτων να αναγκασθεί να υποχωρήσει εις την «φιλοκουρδική» πολιτική της.
vii) Συνεπώς, εάν επετύγχανε το ΝΑΤΟϊκής εμπνεύσεως και γκιουλενικής υποβοηθήσεως πραξικόπημα, θα ολοκλήρωνε την πυραυλική περικύκλωση της Ρωσσίας! Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την ματαίωση των ρωσικών σχεδίων για την Συρία, την επαναπομόνωσή της από το αδρανοποιηθέν πυρηνικώς Ιράν και την πλήρη κυριαρχία των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στην Συρία και την απώλεια της ρωσσικής ισχύος επί της Ουκρανίας με αποτέλεσμα τον απόλυτο γεωστρατηγικό ευνουχισμό της Μόσχας!
viii) Το αποτυχόν, οπερεττικό πραξικόπημα στην Τουρκία, με δεδομένα τα ανωτέρω απετέλεσε ευκαιρία μεγίστη για το ισλαμοδικτατορικό καθεστώς Ερντογάν να επιχειρεί την απόλυτη κυριαρχία του στο εσωτερικό της Τουρκίας, επανεξετάζοντας τον γεωστρατηγικό προσανατολισμό της χώρας του προς την μέχρι σήμερα υπαρξιακή εχθρά του: την Ρωσσία του Προέδρου Πούτιν. Μεγίστη ανατροπή των μοντέλων εθνικής ασφαλείας του Δυτικού Κόσμου και των ΗΠΑ, ιδιαιτέρως!
- ix) Η Τουρκία συνεπώς, δεν μπορούσε πλέον να εμπιστεύεται τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, άρα μόνο αυτή η σπασμωδική κίνηση ενός -καιροσκοπικού από πλευράς Τουρκίας- τακτικιστικού αναστοχασμού, αποτελούσε επιλογή για τον ανορθολογικό κο Ερντογάν.
Γ. Η εξέλιξη των αναθεωρητικών τακτικισμών του κου Ερντογάν.
Λέγω συχνά, κάνοντας δηλητηριώδες χιούμορ, ότι: «Διεθνές Δίκαιο καλείται το συμφέρον μας, εφοδιασμένο με Στρατό, Ναυτικό και Αεροπορία». Τα εμπρηστικά λεχθέντα εσχάτως από τον κ. Ερντογάν είναι γνωστά. Και δεν εκπλήσσουν τους αναγνώστες των επιστημονικών πονημάτων του εκπαραθυρωθέντος από τον Ερντογάν, αλλά μονίμως ιδεολογικώς παρόντος, καθηγητού κ. Νταβούτογλου εις το πόνημά του “Stratejik derinlik. Türkiyie’nin uluslararası konumu” (“Στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας” 2001)[3]. Για τον Νταβούτογλου, ο «βαλκανικός άξων» και ο «άξων Μεσοποταμίας – Βασόρας» ο οποίος χαρακτηρίζεται, κατά την ιμπεριαλιστική μυθοπλαστική άποψίν του, από «τουρκικούς πληθυσμούς» αλλά και ο «άξων Κύπρου – Μέσης Ανατολής – Ευρασίας»[4] οι οποίοι επίσης κατ’ αυτόν αποτελούν ισλαμικού πολιτισμικού υποβάθρου οθωμανικούς «ζωτικούς χώρους», αποτελούν απόλυτη προτεραιότητα για την νεο-οθωμανική Τουρκία, η οποία αναζητά και αυτή (κατά την θεμελιώδη φράση του φον Μπίλοβ υιοθετηθείσα από τον Κάιζερ Γουλιέλμο Β’, που δήλωσε την έναρξη της αποικιοκρατικής πολιτικής της Γερμανίας και οδήγησε τελικώς στον ναζισμό), μια «θέση στον ήλιο»! Άλλωστε η σχέσις της νεοτουρκικής και μετέπειτα κεμαλιστικής Τουρκίας με τον ναζισμό, υπήρξε γνωστή και θρυλική. Ας θυμίσουμε απλώς εκείνη τη θρυλική φράση του Ράινχαρντ Xάιντριχ (SS – Obergruppenführer) που ακούστηκε στη σατανική σύναξη των ναζιστών Γερμανών ηγετών στο Βερολίνο, στην Grossen Wannsee Villa, την 20ή Ιανουαρίου του 1942, όταν επεξεργάζοντο την «Τελική Λύση του Ιουδαϊκού Ζητήματος» (Εndlösung der Judenfrage), το εβραϊκό δηλαδή ολοκαύτωμα: «ποιος θυμάται τους Αρμένιους;». Ο ναζί αρχιεγκληματίας εννοούσε την γενοκτονία των Αρμενίων (1915) από το νεοτουρκικό κίνημα στην ισχύουσα εισέτι Οθωμανική Αυτοκρατορία του «Χαλίφου του Ισλάμ», Abdülhamid του Β’ (1842-1918) που είχε μείνει, μέχρι τότε, αλλά και μέχρι σήμερα, ατιμώρητο διεθνές έγκλημα.
Ο νέος «Χαλίφης» της Αγκύρας, ενεργεί και πάλιν εκβιαστικά. Προσπαθεί, με τα λεγόμενά του προς στιγμήν, να επικαλεσθεί υπογείως τη Σύμβαση της Βιέννης του 1969, περί δικαίου των Συνθηκών, και να προωθήσει την άποψη ότι οι αντικειμενικές συνθήκες, οι ισχύουσες κατά την περίοδο της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης, δεν ισχύουν σήμερα, άρα θα πρέπει και η συνθήκη να τροποποιηθεί, και όχι να καταργηθεί! Σε αυτό του το εγχείρημα, απολύτως ασταθές νομικώς, πιστεύει ότι θα τον βοηθήσουν δύο βασικά γεωστρατηγικά εργαλεία εκβιασμών: 1) Ο εκβιασμός της εξαπολύσεως των μεταναστευτικών ροών προς την Ε.Ε. μέσω Ελλάδος, 2) ο εκβιασμός της Ουάσιγκτων μέσω ενός τακτικιστικού ελιγμού δήθεν προσεταιρισμού της Μόσχας την οποίαν και θα εγκαταλείψει αμέσως μόλις επιτύχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα των εδαφικών του διεκδικήσεων στην Συρία, την Κύπρο, το Αιγαίο και την ουδετεροποίηση της Ελληνικής Θράκης. Η Μόσχα δεν αντιδρά εισέτι στις προφανείς αυτές βλέψεις του Ερντογάν, διότι, θεωρεί πιθανώς, ότι την εξυπηρετούν στην υβριδική της άμυνα, έναντι του ΝΑΤΟ και της εχθρικής, νεο-ψυχροπολεμικής εις βάρος της, Ουάσιγκτων. Πρέπει όμως να αντιληφθεί η Μόσχα, ότι ο κος Ερντογάν κερδίζει χρόνο εις βάρος της, και πιθανώς εδαφικά και στρατηγικά ερείσματα, τα οποία θα στραφούν τελικώς εναντίον της Ρωσσίας, όταν ο «Χαλίφης» της Αγκύρας, με μία νέα πιρουέττα, θα επανέλθει εις τας αγκάλας του ΝΑΤΟ όπου και ανήκει. Ουδέποτε η Τουρκία θα πιστεύσει εις μίαν πραγματική συμμαχία με την Μόσχα, απλώς διότι η Γεωγραφία, και συνεπώς και η Γεωπολιτική είναι μη μεταβλητά μεγέθη στην ανάγνωση των διακρατικών ανταγωνισμών.
Εξετάζοντας όμως το νομικό πλαίσιο που ελπίζει να χρησιμοποιήσει κατά τις επιθυμίες του «ο Χαλίφης» είναι δέον να υπογραμμίσουμε ότι, η Τουρκία δεν συμπεριλαμβάνεται στις χώρες που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση της Βιέννης του 1969. Είναι όμως προφανές, ότι η όποια παραπομπή στις προβλέψεις της συγκεκριμένης Συμβάσεως αφορώσα ειδικά στο ζήτημα της Συνθήκης της Λωζάννης (1923) δεν πρέπει να αναγιγνώσκεται με όρους τυπικής/συμβατικής νομικής εφαρμογής της εκ μέρους της ερντογανικής Τουρκίας, αλλά ευρύτερα. Εκθέτω ενδεικτικά κάποιους σημαντικούς λόγους:
- Η μνεία που έγινε στη συγκεκριμένη συνέντευξη στο «πλαίσιο της Βιέννης» και στις συγκεκριμένες προβλέψεις που αφορούν τους λόγους «λύσεως» μιας διεθνούς συμβάσεως, έγινε προκειμένου να τεθεί σε ορθή ερμηνευτική βάση (τόσο νομικά – διεθνοδικαιϊκά όσο και κυρίως – γεωπολιτικά), η πρόσφατη δήλωση Ερντογάν περί της Λωζάννης, και ειδικά το τμήμα της που αφορά ειδικότερα τον χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και ευρύτερα, λέγοντας πως «ορισμένοι ιστορικοί θεωρούν πως τα σύνορα του εθνικού συμβολαίου περιλαμβάνουν επίσης την Κύπρο, το Χαλέπι, τη Μουσούλη, το Αρμπίλ, το Κιρκούκ, το Μπατούμ, τη Θεσσαλονίκη, το Κίρτζαλι, τη Βάρνα και τα νησιά του Αιγαίου»).
- Σημειώνεται ότι οι προκλητικές δηλώσεις του Τούρκου προέδρου και των λοιπών θεσμικών και μη, τουρκικής προέλευσης πηγών, δεν εστίαζαν στο ότι η Λωζάννη έπρεπε να καταργηθεί, δηλαδήνα μην ισχύσει πλέον (όπως είχαν πλέον ήδη καθιερωθεί να διαβάζονται στα εγχώρια ΜΜΕ), αλλά στο ότι έπρεπε να «αναθεωρηθεί» ή να «επικαιροποιηθεί» δεόντως, με έναν νομικά –πολιτικά «αποδεκτό» τρόπο με βάση τις σύγχρονες τουρκικές γεωστρατηγικές επιδιώξεις στην περιοχή.
- Η Λωζάννη είναι μια πολυμερής διεθνής Συνθήκη, της οποίας «μέρη» είναι, πέραν της Τουρκίας, και άλλα κράτη[5], που τυγχάνει να έχουν υπογράψει τη Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών (1969) και άρα δεσμεύονται και συμβατικά από τις προβλέψεις της. Πολλώ δε μάλλον, στο μέτρο που τινές εξ αυτών των προβλέψεων απηχούν και διεθνές έθιμο, και άρα έχουν ενισχυμένη ισχύ, ακόμη και μεταξύ των νομικών υποκειμένων του Διεθνούς Δικαίου και δη κρατών που δεν την έχουν υπογράψει.
- Σημειώνεται ότι η Λωζάννη, ως συμβατικό κείμενο πολυμερούς συμφωνίας ειρήνης, δεν περιέχει ρητές προβλέψεις για λύση, ή τερματισμό της, ή ακόμη και για αποχώρηση ενός ή περισσότερων εκ των συμβαλλόμενων κρατών που την υπέγραψαν. Ούτε και για αναστολή εφαρμογής της με τη συναίνεση ή την επιμέρους συμφωνία κάποιων εκ των μερών. Διατρέχοντας απλά το κείμενο της Συνθήκης της Λωζάννης (πάντα με γνώμονα τις σχετικές προβλέψεις της Βιέννης) διαπιστώνεται ότι κάθε άλλο παρά συντρέχουν συμβατικές προβλέψεις ως διέξοδοι «λύσης» της Συμφωνίας (βλ. Άρθρα 56, 57 και 58 της Σύμβασης της Βιέννης), ή ότι έχει βάση η προοπτική συνάψεως μιας νέας – διαδόχου συνθήκης η οποία θα την υποκαθιστά πλήρως (άρθρο 59 Βιέννης), μια προοπτική γεωπολιτικά απολύτως απίθανη στην παρούσα συγκυρία. Για την πληρότητα της ενημερώσεως, γενικώς σημειώνεται ότι -από θεωρητικής απόψεως και μόνον- είναι πιθανή/δυνατή η μόνιμη αναστολή του πλαισίου της Λωζάννης λόγω αδυναμίας εκτέλεσης / εφαρμογής των προβλέψεών της (άρθρο 61), ή, από πρακτικής απόψεως, είναι δυνατή η «αναστολή της εφαρμογής της ή η λήξις της» μόνον διά της de facto παραβίασής της (άρθρο 60).
- (Ορθο)λογικά λοιπόν βασίμως τεκμαίρεται ότι, η μόνη ρεαλιστικά πιθανή δυνατότητα πολιτικώς αποδεκτής «παράκαμψης» του πλαισίου της Λωζάννης (μέσω των δηλώσεων Ερντογάν) είναι η επίκληση των προβλέψεων του άρθρου 62 αυτής, δηλαδή της ρήτρας περί της «θεμελιώδους αλλαγής των περιστάσεων» («Fundamental change of circumstances») από τη χρονική περίοδο της συνάψεώς της. Ο ευρύτερα και αόριστα πολιτικός όμως χαρακτήρας των εν λόγω δηλώσεων, οι οποίες τουλάχιστον προς το παρόν δεν ακολουθήθηκαν από συγκεκριμένες διπλωματικές ενέργειες που θίγουν ουσιαστικά το πλαίσιο της Λωζάννης με τη δέουσα νομική αιτιολόγηση και τεκμηρίωση, καθιστά σκόπιμη την ανάγνωσή τους από την πολιτική/γεωπολιτική και όχι από τη στενά νομική τους ερμηνευτική σκοπιά.
«Aναθεωρητικό» επιχείρημα
- Έτσι, το ανωτέρω εν προκειμένω «πολιτικού» χαρακτήρα «αναθεωρητικό» επιχείρημα κατά του πλαισίου της Λωζάννης (όπως αυτό τέθηκε από τις δηλώσεις Ερντογάν), που θεωρητικά συμπεριλαμβάνεται ως συμβατική νομική πρόνοια στο κείμενο της Βιέννης, μπορεί να εφαρμοστεί όταν και μόνον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του συναφούς άρθρου, αφού βέβαια τύχει βασίμου επικλήσεως από κράτη Μέρη της Σύμβασης του 1969, αλλά και από τρίτα κράτη, στο μέτρο που είναι ευρύτερα αποδεκτός ο εθιμικός χαρακτήρας της εν λόγω νόρμας.
Εξ όσων είναι μέχρι τώρα γνωστό, τέτοια αμιγώς νομική επίκληση δεν έχει λάβει χώρα εκ μέρους, ούτε κάν, του τουρκικού ισλαμιστικού καθεστώτος. Αν όμως συμβεί: 1ον) θα πλήξει καίρια όλα τα επιβιώσαντα ερείσματα του κεμαλικού κατεστημένου στην Τουρκία και τον συναφή τους υπαρξιακό μύθο, πράγμα που επιθυμεί σφόδρα «ο Χαλίφης», 2ον) θα κλυδώνιζε επικίνδυνα το status quo σε μια σειρά άλλων συνοριακών ρυθμίσεων ολόγυρα της τουρκικής παραμεθορίου (Μοσούλη, Κιρκούκ, Χαλέπι, Αφρίν στη Συρία) πράγμα που επιθυμεί ο Ερντογάν, συμφώνως προς τον τουρκικό «εθνικόν όρκο».
Πιστεύει ο Ερντογάν ότι, χρησιμοποιώντας και τα δύο προαναφερθέντα γεωστρατηγικά του εργαλεία εκβιασμού, θα τον στηρίξουν για την επιτυχία των εγχειρημάτων του. Όλα είναι δυνατά από μια κλινική περίπτωση, όπως ο ισλαμοσυντηρητικός Ερντογάν, ο οποίος αγωνίζεται κυρίως να διασώσει το κεφάλι του, παρά τον λαό του…
Δ. Το Κυπριακό ζήτημα στο πλαίσιο των ανωτέρω
Η δυσκολία που υπάρχει στη λύση του Κυπριακού δεν προέρχεται από μια υποτιθέμενη περίπλοκη φύση του προβλήματος αλλά από την αναζήτηση δήθεν «λύσεως», η οποία ουσιαστικά να νομιμοποιεί και ν’ αναγνωρίζει τα τετελεσμένα γεγονότα της Τουρκικής εισβολής και κατοχής. Συνεπώς, επιδιώκεται σταθερά από την Τουρκική πλευρά να παρουσιάζεται το Κυπριακό ως θέμα διακοινοτικής διαφοράς ώστε να συγκαλύπτεται η Τουρκική εισβολή και κατοχή άρα και να ακυρούται η απόδοσις ευθύνης της Άγκυρας για τη δίκαιη λύση του.
- Γιατί, μια δίκαιη λύση στο Κυπριακό, δεν θα επετυγχάνετο, μέσω της υφισταμένης συμμετοχής της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου προσφέρεται το κατάλληλο πλαίσιο για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων όλων, εφόσον μάλιστα το Ευρωπαϊκό κεκτημένο και η εφαρμογή του αποτελεί συμβατική υποχρέωση όλων των χωρών-μελών.
- To ασαφές, πολυσήμαντο, πολύσημο και χαοτικώς οριζόμενο εφεύρημα της «διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα» αποτελεί μια πανούργο εκτροπή από το ευρωπαϊκό δίκαιο και τους θεσμούς, με στόχο την δημιουργία «πλάσματος δικαίου» (αχρείαστου κατά τα λοιπά) για την παρουσίαση του υβριδικού εξαμβλώματος του διαφαινομένου σχεδίου «λύσεως» ως μιας ιδιοτύπου και ιδιωνύμου ομοσπονδίας, η οποία ουδαμόθεν ανα τον πλανήτη υφίσταται. Η εκβιαζομένη από την Τουρκική πλευρά ομοσπονδία είναι στην ουσία συγκεκαλυμμένη συνομοσπονδία. Είναι ομοσπονδία εκεί που συμφέρει την Τουρκική πλευρά, δηλαδή εις το θέμα, συγκεκριμένα, εκεί που αφορά το φυσικό αέριο εις την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
- Η περιβόητη «πολιτική ισότητα» συγκαλύπτει την κατάλυση της θεμελιώδους δημοκρατικής αρχής, ένας άνθρωπος μια ψήφος (one man one vote) και την υποδούλωση της Ελληνικής πλειοψηφίας στην Τουρκική μειοψηφία και μέσω αυτής στην ισλαμοφασιστική Άγκυρα, που ελέγχει και θα εξακολουθήσει να ελέγχει την «Τουρκοκυπριακή» κοινότητα. Πρωτ’ απ’ όλα, γιατί η πλειοψηφία των υποτιθεμένων Τουρκοκυπρίων είναι ήδη έποικοι. Ενδιαφέρεται κανείς εις το Συμβούλιο της Ευρώπης, το κοπτόμενον για τα ανθρώπινα δικαιώματα διεθνώς, για τον κίνδυνο προτεκτορατοποιήσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας από αυτήν την Άγκυρα, και συνεπώς τον ελλοχεύοντα κίνδυνο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών όλου του Κυπριακού Λαού από μια τέτοια εξέλιξη;
- Για την αποδοχή από την Ελληνική πλευρά της περιβόητης «πολιτικής ισότητας», είχε προβληθεί ο ισχυρισμός ότι αυτή δεν θα ήτο αριθμητική. Σχετική ερμηνεία του όρου από τα Ηνωμένα Έθνη κάνει λόγο για «αποτελεσματική συμμετοχή». Το νόημα αυτού, φαίνεται διαυγώς όταν η Τουρκική πλευρά διεκδικεί μέχρι εκ περιτροπής Προεδρία στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας (!) αλλά και στη θέση του Προέδρου όλων των σημαντικών θεσμών του κράτους (!).
- Η «συνταγματοποίηση» του Κυπριακού συγκαλύπτει τον χαρακτήρα του ως θέματος εισβολής και κατοχής παρουσιάζοντας την κατεχομένη Κύπρο ως επικράτεια των Τουρκοκυπρίων. Κατόπιν εντόνων εξωτερικών πιέσεων, η Ελληνική πλευρά εδέχθη, αρχομένου του σημερινού κύκλου των διακοινοτικών συνομιλιών, το κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη – Έρογλου ως δήθεν κοινή βάση για την αναζήτηση «λύσεως». Υποτίθεται ότι στο ανακοινωθέν αυτό εδόθη ικανοποίηση στην απαίτηση της Ελληνικής πλευράς περί σεβασμού των τριών αρχών: μια κυριαρχία, μια διεθνής εκπροσώπηση και μια ιθαγένεια. Δυστυχώς αυτό είναι φενάκη.
- Το εδαφικό είναι το σημαντικότερο θέμα για την Ελληνική πλευρά, γιατί συνδέεται ακριβώς με τον πυρήνα του προβλήματος, που είναι η Τουρκική εισβολή και κατοχή. Η Τουρκική όμως πλευρά ηρνήθη στερρώς να συζητήσει το θέμα, παραπέμποντάς το στο τέλος της διαπραγματεύσεως και προτάσσοντας τα κεφάλαια, με τα οποία προάγει τη ντε φάκτο αναγνώριση του ψευδοκράτους ως ισοτίμου μέρους. Προφανώς, η Τουρκική πλευρά, έχοντας δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα με την εισβολή και κατοχή, επιδιώκει την αναγνώριση και τη νομιμοποίησή τους. Γιατί όμως να συμπράξει η Ελληνική πλευρά; Kερδίζοντας ακριβώς, τί;
- Ήδη το εδαφικό παρακάμπτεται επιτηδείως με το θέμα των περιουσιών. Το εδαφικό αποτελείται από περιουσίες. Όταν προτείνονται κριτήρια, η εφαρμογή των οποίων παραπέμπει σε αποζημιώσεις περιουσιών, το εδαφικό υπονομεύεται. Οι αποζημιώσεις επίσης προτείνεται να καταβληθούν από την Ελληνική πλευρά (!), κατά το μεγαλύτερο μέρος, δηλαδή από την πλευρά που είναι το θύμα της Τουρκικής εισβολής και αρπαγής (!).
- Η υποτιθέμενη εφαρμογή του Ευρωπαϊκού κεκτημένου και των Ευρωπαϊκών ελευθεριών είναι απατηλή και ψευδεπίγραφη. Η Τουρκική πλευρά απαιτεί ολόκληρο το νομικό (εκτό)-πλασμα της «λύσεως» να αποτελέσει… «πρωτογενές Ευρωπαϊκό δίκαιο»(!). Προφανώς διότι, ο οιοσδήποτε Ελληνοκύπριος προσφύγει εις τα ευρωπαϊκά δικαιοδοτικά όργανα θα ηδύνατο, μέσω του υφισταμένου ευρωπαϊκού δικαίου να την ακυρώσει σε μέρη ή στο σύνολό της! Άρα, εφόσον το υφιστάμενο ευρωπαϊκό δίκαιο δεν δύναται να καλύψει αυτήν την εξαμβλωματική, δήθεν λύση, να το…«διορθώσουμε»! Προφανώς, την ισλαμοφασιστική κυβέρνηση της Αγκύρας ανέμενε η Ευρώπη για να «διορθώσει» την δικαϊκή της πραγματικότητα! O tempores…!
- Σε ό,τι αφορά το θέμα ασφάλειας και εγγυήσεων, αυτές δεν δύνανται να ισχύουν υπό καθεστώς δημοκρατίας, ενιαίας, ομοσπόνδου και ανεξαρτήτου διότι αναφέρονται στο μεσοπολεμικό και ψυχροπολεμικό παρελθόν της Ανατολικής Μεσογείου.
- Η καταγραφή όλων των νομικώς στοιχειοθετηθέντων εγκλημάτων των καταγραφέντων εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας δίδει τον κατωτέρω κατάλογο: Πρώτον, τα εξής διεθνή εγκλήματα: i) της επιθέσεως ii) της τουρκικής κατοχής του βορείου τμήματος της Κύπρου iii) της βιαίας εκδιώξεως πληθυσμών iv) του βιαίου και παρανόμου εποικισμού, ο οποίος έχει αλλοιώσει παντελώς το πληθυσμιακό status quo της Μεγαλονήσου. Δεύτερον τα εξής εγκλήματα πολέμου: i) της καταστροφής θρησκευτικών και πολιτισμικών μνημείων ii) των ανθρωποκτονιών, iii) των βασανιστηρίων και iv) των βιασμών.
Θα αγνοηθούν λοιπόν, τα ανωτέρω, με απίθανες ακροβασίες δικαϊκών πλασμάτων ή θα αποδωθεί δικαιοσύνη? Και εάν συμβεί το πρώτον (δικαϊκά πλάσματα) αντιλαμβάνεται η Διεθνής Κοινότης και οι ΗΠΑ το νομικό προηγούμενο που δημιουργείται για περιπτώσεις όπως πχ η ανατολική Ουκρανία, η Κριμαία, η Αμπχαζία, η Νότια Οσετία και η ρωσική προσέγγιση αναφορικώς με αυτές? Γιατί λοιπόν ο κος Πούτιν να είναι μόνος, ο …«κακός» της Ιστορίας;
Όλα αυτά έχουν ως ανωτέρω, διότι ο διεθνής παράγων έτσι αισθάνεται ασφαλής έναντι της Μόσχας. Βάζοντας την Τουρκία ρυθμιστή! Για να μην πλησιάσει η Μόσχα στην στρατηγική αυτή περιοχή!». Εδώ λοιπόν είναι η πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία:
Α. Εάν όμως οι σχέσεις Μόσχας- ισλαμιστικής Αγκύρας, δεν ενοχλούν τις ΗΠΑ την Αγγλία και το ΝΑΤΟ, τότε πρέπει ασφαλώς να… ανησυχήσει ο κος Πούτιν! Διότι, στην παρούσα συγκυρία ο «Χαλίφης» με την ανοχή της Μόσχας επιθυμεί: i) να αναθεωρήσει την Λωζάννη, ii) να καταλάβει εδάφη στη Συρία (Μοσούλη και Κιρκούκ) ii) να καταπνίξει την κουρδική εξέγερση iii) να διχοτομήσει το Αιγαίο και iv) να προσαρτήσει την Θράκη, ελέγχοντας κάθε πιθανή έξοδο υδρογονανθράκων στο Αιγαίο και προβάλλοντας την ισχύ του σε όλα τα Βαλκάνια v) να μετατρέψει σε προτεκτοράτο το «Αεροπλανοφόρο» και «Καυσιμοδεξαμενή» της Νήσου Κύπρου vi) να εκβιάσει το Ισραήλ vii) και μετά να επιστρέψει, με μια καλλιτεχνική πιρουέττα,…στις αγκάλες του ΝΑΤΟ, πολύ ισχυρότερος και με μεγαλύτερο οπλοστάσιο εκβιασμών έναντι της Ουάσιγκτον αλλά και πυραυλικών απειλών για την Μόσχα!
Η Μόσχα, συνεπώς, δεν πρέπει άθελά της θα προσφέρει ένα εξαιρετικό δώρο εις την ρωσσοφοβική κυβέρνηση του Λονδίνου. Το τελευταίο θα διασφαλίσει επιπλέον και την επιθυμητή κυριαρχία της Γηραιάς Αλβυώνος επί τμημάτων της Κυπριακής ΑΟΖ, ενώπιον των «κυριάρχων Βρετανικών βάσεων» της Νήσου. Δύναται όμως η Μόσχα μετά την καθησυχαστική, για την ρωσσική διπλωματία, εκλογή Τράμπ στην προεδρεία των ΗΠΑ, να βελτιώσει σημαντικά τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον, επιθυμία άλλωστε και του ιδίου του νέου αμερικανού Προέδρου.
Εάν όντως συμβεί κάτι ανάλογον, τότε οι τουρκικοί εκβιασμοί μένουν μετέωροι, απλώς διότι η νέα Administration μή ούσα ρωσσοφοβική, δεν θα εκβιάζεται! Αυτό όμως, αλλάζει το σκηνικό και στις ισορροπίες στο Κυπριακό ζήτημα: ο χρόνος θα εργάζεται για λογαριασμό του Ελληνισμού και όχι της Αγκύρας. Άρα, δεν χρειάζονται βιασύνες! Δεν χρειάζονται ημερολογιακές δεσμεύσεις! Χρειάζεται τήρηση των κόκκινων γραμμών των τεθεισών από τους κ.κ. Παυλόπουλο και Τσίπρα και φυσικά απόλυτη χαρτογραφική διευκρίνηση του εδαφικού ζητήματος, πρίν από την συμμετοχή της Ελληνικής και Ελληνο-Κυπριακής πλευράς σε οιανδήποτε «πολυμερή» παγίδα.
[1] Ι. Θ. Μάζης, «Γεωπολιτική Ανάλυσις του Συστήματος της Ευρυτέρας Μέσης Ανατολής στην παρούσα συγκυρία», σσ. 29-46 in Ι. Θ. Μάζης, Κ. Νικολάου-Πατραγάς (Επιμ), Αι Αραβικαί Εξεγέρσεις και η Αναδιαμόρφωσις του Αραβοϊσλαμικού Κόσμου, Πρακτικά Α’ Διεθνούς Μεσανατολικού Συνεδρίου του Αθήνησι Πανεπιστημίου, υπό την διεύθυνσιν του Καθηγητού Ι. Θ. Μάζη,10-12 Δεκεμβρίου 2012, Εκδόσεις ΛΕΙΜΩΝ, Εν Αθήναις 2013, σσ. 922.
[2] (GO)NGO’S, είναι η ειρωνική εκδοχή των κατευθυνόμενων από κυβερνήσεις, δήθεν, NGO’S. Σημαίνει: [Go]vermental [N]on [G]overmental (!) [O]rganisations!
[3] Βλ. Ι. Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και γεωπολιτική”, Ηρόδοτος 22012, σσ. 21-23, 29-30
[4] όπ. αν.: σσ. 44-47
[5] Υπεγράφη από τους εκπροσώπους i) της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ii) της Γαλλίας, iii) της Ιταλίας, iv) της Ιαπωνίας, v) της Ελλάδας, vi) της Ρουμανίας, vii) του Σερβο-Κροατο-Σλοβενικού κράτους, viii) των ΗΠΑ, ix) της Τουρκίας, x) της Βουλγαρίας, xi) της ΕΣΣΔ, xii) του Βελγίου και της xiii) Πορτογαλίας.
Περικλής Νεάρχου 